YİNE YENİDEN “YENİDEN DEĞERLEME”
Bugünkü yazımızda, yazı başlığımızdan da anlaşılacağı üzere, 1983-2003 yılları arasında uygulanan ve 2022 yılı başından itibaren yeniden kalıcı hale getirilen yeniden değerleme uygulamasından kısaca bahsedeceğiz.
Bizim muhasebe ve vergi sistemimizde, işletmelere alınan kıymetler, alış bedelleri ile muhasebeleştirilmekte ve bilançolarda alış bedeli yani tarihi maliyetleri ile gözükmektedir.
Ancak yüksek enflasyonun yaşandığı dönemlerde, tarihi maliyetlere göre hazırlanan mali tablolar, enflasyonun sebep olduğu değer kayıpları nedeniyle, işletmelerin mali durumunu ve faaliyet sonuçlarını doğru olarak yansıtmamaktadır.
Son yıllarda yaşanan yüksek enflasyon nedeniyle, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca, işletmelerin mali tablolarında tarihi maliyetler ile gözüken amortismana tabi iktisadi kıymetlerinin yeniden değerlenmesi imkanı getirilmiştir.
Bu kapsamda ilk olarak Vergi Usul Kanunu’nun geçici 31. ve geçici 32. maddelerinde geçici düzenlemeler yapılmış ve daha sonra Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. Maddesinde yapılan değişiklik ile yeniden değerleme uygulaması kalıcı hale getirilmiştir.
Mevcut yasal durum itibariyle, dileyen işletmeler;
-Öncelikle aktiflerine kayıtlı amortismana tabi iktisadi kıymetlerini, Yi-ÜFE katsayısı ile değerleyip, aktif ile birikmiş amortisman değer artışı arasındaki fark üzerinden %2 vergi ödeyerek, iktisadi kıymetlerinin değerini 31.12.2021 tarihine kadar güncelleyebilecekler,
-Daha sonra ise, 31.12.2021 itibariyle aktife kayıtlı iktisadi kıymetlerini ve amortismanlarını, bakanlık tarafından 2022 yılında (geçici vergi dönemleri itibariyle de yapılabilecektir) açıklanan yeniden değerleme oranında artırabileceklerdir.
Hem vergili olarak yapılan hem de vergisiz olarak yapılan yeniden değerleme uygulaması ihtiyari olup, dileyen mükellefler isterse bunlardan birini yapıp diğerini yapmayabilir, isterse her ikisini de yapmayabilirler.
Uygulamaya ilişkin detaylı açıklamalar 537 Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yapılmıştır.
Yeniden değerleme yapan işletmeler, değerlenmiş değer üzerinden amortisman ayıracağından, yeniden değerleme işlemi ciddi bir vergi ertelemesi ve avantajı sağlamaktadır.
Örneğin; 2021 yılında alınan, 30.06.2022 tarihi itibariyle aktife kayıtlı olan, 31.12.2021 tarihi itibariyle aktife kayıtlı değeri 1.000.000 TL, amortisman oranı %20, birikmiş amortismanı 200.000 TL (işletmenin normal amortisman yöntemini seçtiği varsayılmıştır) olan bir makine, 30.06.2022 itibariyle Bakanlık tarafından açıklanan %61,12 yeniden değerleme oranı ile değerlemeye tabi tutulduğunda;
-Bu makine için mevcut haliyle ilk altı ay için 100.000 TL amortisman gideri yazılabilecekken, yeniden değerleme yapılması halinde makinenin yeni değeri 1.611.200 TL olacak ve ilk altı ay için 161.120 TL amortisman gideri yazılabilecektir.
-Bu makinenin değerlenmesinden oluşan 488.960 TL, pasifte maddi duran varlık değer artış fonuna alınacaktır. (611.200 TL aktif değer artışından 122.240 TL birikmiş amortismandaki değer artışı düşülecek)
Vergili olarak yapılan değerlemede, net değer artışı olan ve fona alınan tutar, ilgili iktisadi kıymetin satışı anında kazanca dahil edilmezken, 2022 yılı başından itibaren uygulanan vergisiz yeniden değerlemede, net değer artışı iktisadi kıymetin satışı anında amortisman gibi dikkate alınıp kazanca dahil edilmektedir.
Diğer yandan vergisiz olarak yapılan yeniden değerleme sonrası, yeniden değerlemeye alınan fon sermayeye ilave edilirse ve bu fona kaynak olan ilgili iktisadi kıymet sermayeye ilave işleminden sonra elden çıkarılırsa, elden çıkarılan iktisadi kıymete ait değer artış fonu kazanca dahil edilmeyecektir.
Yukarıdaki örnekteki makinenin, değerlemesinden oluşan fonun sermayeye ilave edilmesinden sonra satılması halinde, 488.960 TL’lik fon, satış kazancına dahil edilmeyecektir.
Sonuç olarak; hem işletme aktifine kayıtlı iktisadi kıymetlerin değerinin kısmen güncellenmesini sağlaması hem de vergisel avantajları nedeniyle, mükelleflerin yeniden değerleme uygulamalarından faydalanmasının doğru bir karar olacağı kanaatindeyiz.
Saygılarımla,